rozwiązywaniu konkretnych problemów opiekuńczo-wychowawczych. Wymagania wstępne Student posiada podstawową wiedzę z zakresu pedagogiki i psychologii. EFEKTY KSZTAŁCENIA Odniesienie do efektów dla kierunku Nr Wiedza – student: 01 opisuje różne środowiska opiekuńczo-wychowawcze, ich specyfikę i procesy w nich zachodzące; Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze. - 2011, nr 7, s. 3-9 5. CZASOWOŚĆ pieczy zastępczej jako zasada postępowania przy umieszczeniu dziecka poza rodziną naturalną / Sylwia Łakoma // Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze. - 2022, nr 7, s. 63-76 6. CZYNNIKI utrudniające funkcjonowanie zawodowych rodzin zastępczych / Jan Basiaga // PLACÓWKI OPIEKUŃCZO-WYCHOWAWCZE W nazewnictwie prawnym i administracyjnym od 1 stycznia 2000 roku domy dziec-ka to placówki opiekuńczo-wychowawcze, a nazwa „dom dziecka” jest używana po-tocznie. Placówki te są elementem sytemu opieki zastępczej nad rodziną i dzieckiem w resorcie pomocy społecznej, której zadaniem jest Problemy Opiekuńczo–Wychowawcze. – 2016, nr 6, s. 17–23 20.Pedagog szkolny w szkole zawodowej / Anatol Bodanko // Nowa Edukacja Zawodowa. – 2005, nr 3, s. 20–24 21.Pomoc psychologiczno – pedagogiczna dla uczniów szkoły podstawowej / Justyna Bujak // Problemy Opiekuńczo–Wychowawcze. – 2015, nr 10, s. 20– 28 Issue POW 2023; 617 (2) Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze ISSN: 0552-2188 ICV: 84.79 ICV: 40 pkt. Polska Angielska. Wydania / Artykuły. Archiwum wydań. Rada naukowa. Uwzględniając to, postuluje się także konieczność poświęcenia więk- szej uwagi w ramach pracy opiekuńczo-wychowawczej i edukacyjnej treściom za-„Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze”, 4, 2019, s. 39–51 DOI: 10.5604/01.3001.0013 49. Gry komputerowe a agresywność i agresja / zachowania agresywne dzieci i młodzieży AktuAlne problemy opieki i WychoWAniA Beata KrajewsKa Karta Dużej Rodziny nową formą wsparcia rodzin wielodzietnych 3 Diagnozy, DoświaDczenia, propozycje metoDyczne MagDalena ZMysłowsKa Profesjonalizacja pracy wychowawców w placówce opiekuńczo-wychowawczej 9 Kinga MicKiewicz nym okresie widoczne były jednak problemy w ich prawidłowym funkcjonowaniu. Do głównych należały: trudne warunki lokalowe, małe i nieregularne przydziały żywności, ubogie wyposażenie, częste kontrole władz okupacyjnych, a także duże zaniedbania wychowawcze, z jakimi przybywały do zakładów dzieci9. 80. Uzależnienie od gier komputerowych / Bogumiła Kosek-Nita, Ewa Rozmus // Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze. – 2003, nr 1, s. 11-17 81. Uzależnienie od komputera i Internetu / Joanna Moczydłowska // Problemy Alkoholizmu. – 2000, nr 4, dod. s. V-VI 82. Uzależnienie od komputera i internetu / Joanna Moczydłowska // Problemy Maciaszkowa J. (1990). Podmiotowość w kształceniu i wychowaniu, czyli współdecydowanie i współodpowiedzialność. „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze” 4. Malinowska J. (2008). Kompetencje komunikacyjne nauczycieli jako wyznacznik poczucia podmiotowości uczniów w szkole. Diagnoza – biograficzny wymiar ich uformowania. Wrocław. Y2xgSb. Dziecko Krzywdzone. Teoria, badania, praktyka Poddając analizie próby zdefiniowania pojęcia „wychowanie morskie” na przestrzeni lat, należy zwrócić uwagę na widoczne inklinacje definiujących w stronę ujęcia go jako działań preorientacji zawodowej, odpowiedzi na zapotrzebowanie sektora gospodarki morskiej lub rozszerzenia o wymiar edukacyjny, swoim zakresem obejmujący nauczanie specjalistycznej wiedzy o morzu. Socjologiczne ujęcie wychowania morskiego skupia się na konstruowaniu i upowszechnianiu etosu pracy na morzu i przekazywaniu ludziom morza właściwych kompetencji. Niektórzy autorzy lub instytucje ( Liga Morska i Rzeczna) postulują kształtowanie świadomości morskiej, co oznacza, że adresatem tego typu działań jest społeczeństwo, a sama aktywność ma na celu upowszechnianie wiedzy o znaczeniu morza. Zauważalną praktyką jest wymienne posługiwanie się terminami „wychowanie morskie” i „edukacja morska”, które z definicji jawią się jako dotyczące odmiennych działań, połączonych jedynie tematyką morską. Należy odróżnić wychowanie morskie od edukacji morskiej i kształtowania świadomości morskiej, a tym bardziej od wychowania wodnego. Przeprowadzona konceptualizacja nie ma na celu negowania istniejącej bazy pojęciowej. Jej głównym zadaniem jest uporządkowanie i ujednolicenie postrzegania wychowania morskiego przez zdefiniowanie tego pojęcia z pedagogicznego punktu widzenia. Pozwoli to na odpowiednią kategoryzację działań związanych z wychowaniem młodzieży przez morze, a także pogłębienie badań prowadzonych w odpowiednim kierunku, bez konieczności lawirowania pomiędzy niesprecyzowanymi pojęciami. Aby uporządkować i doprecyzować bazę pojęciową, proponuję własną definicję wychowania morskiego. Wychowanie morskie w ujęciu pedagogicznym to proces w zorganizowany i celowy sposób wpływający na osobowość, postawy, cechy i hierarchię wartości jego uczestników, kształtujący charakter i kompetencje społeczne, oddziaływujący na uczestników w każdej sferze (fizycznej, psychicznej, duchowej, społecznej, kulturowej) w pożądany społecznie sposób, odbywający się na pokładzie statku żaglowego w rejsie pełnomorskim, bazujący na kontakcie uczestników z żywiołem morza, poprzez który dochodzi do transgresji i skoku rozwojowego, który jest doświadczeniem zmieniającym życie. Uczennice i uczniowie Szkoły Pod Żaglami Krzysztofa Baranowskiego na Szetlandach Fot. Łukasz Kaźmierczak (2015-08-30) Jedynym miejscem realizacji wychowania morskiego jest pokład statku żaglowego. Wynika to z faktu, że jest on poruszany nie tylko siłą wiatru, lecz także wspólnym wysiłkiem i pracą załogi. Sprawnie płynący, zadbany statek jest dającą satysfakcję nagrodą dla załogi, widoczną natychmiast po wykonaniu pracy. Najbardziej efektywne oddziaływania zachodzą w trakcie rejsów na żaglowcach, ze względu na ich specyfikę, konieczność współpracy załogi i życie razem oraz długotrwałość oddziaływania. Szczególne środowisko wychowawcze statku żaglowego jest tworzone dzięki fizycznym i społecznym granicom. Ze statku nie da się wysiąść, wszystkie problemy trzeba rozwiązywać na miejscu. Wychowanie morskie wykorzystuje naturalną energię i ciekawość młodych ludzi oraz zaspokaja ich potrzeby poszukiwania wiedzy, nabywania doświadczenia, uznawania autorytetów. Trwają badania dotyczące efektów wychowania morskiego realizowanego w trakcie rejsów krótszych oraz prowadzonych na mniejszych jachtach. Na jachcie motorowym stworzenie takiego środowiska wychowawczego jest niemożliwe[1]. Przyjęcie proponowanej definicji pojęcia „wychowanie morskie”, prawidłowo określającej jego współczesne znaczenie, jest korzystne dla celów poznawczych, umożliwia budowanie teorii oraz tworzenie warunków do wzmacniania interdyscyplinarności badań nad wychowaniem morskim. Zaproponowana definicja jest wersją wstępną, powstałą na podstawie analizy piśmiennictwa, ale także będącą efektem wyników własnych badań. Będzie ona doskonalona oraz mocniej osadzana w ramach teoretycznych, m. in. dzięki dalszym poszukiwaniom naukowym. Pogoria na Bałtyku (57 Mm E od Nexø) w rejsie Szkoły Pod Żaglami Krzysztofa Baranowskiego Fot. Anita Wietrzyńska (2013-09-02) Zmiany społeczne i kulturowe, które zaszły od momentu pierwszych prób stworzenia definicji pojęcia na początku XX wieku, wymuszają konieczność wyjścia poza ramy szkoły i domu oraz aktualizacji spojrzenia na tę dziedzinę. W obecnych czasach celem wychowania morskiego nie jest wychowywanie przyszłych pracowników sektora gospodarki morskiej, ani nawet szkolenie żeglarzy. Jest nim przede wszystkim rozwój, wychowanie i edukacja młodzieży, niezależnie od narodowości, kultury, wyznania czy pochodzenia społecznego. Jednoznaczne określenie pojęcia jest niezbędne do prowadzenia badań w zakresie wychowania morskiego, tak na gruncie ojczystym, jak i międzynarodowym. Polskie dokonania w zakresie wychowania morskiego uzasadniają konieczność uznania jego istnienia jako naukowej subdyscypliny w ramach nauk o wychowaniu[2]. Bibliografia Baden-Powell, R. (1908). Scouting for Boys. London : Horace Cox. Bublewski, W. (1992, 11-12). Wychowanie morskie. Próba określenia pojęcia. Harcerstwo, s. 12-17. Demel, M. (1973). Szkice krytyczne o kulturze fizycznej. Warszawa : Wydawnictwo Sport i Turystyka. Demel, M. i Skład, A. (1986). Teoria wychowania fizycznego dla pedagogów. Warszawa : PWN. Drapella, W. A. (1969). Powszechne wychowanie morskie. Dzieje idei na tle ogólnego procesu rozwoju myśli morskiej i zainteresowań morzem. Szkice. Księga I i II. Gdynia : Polskie Towarzystwo Nautologiczne. Gilbertson, K., Bates, T., McLaughlin, T. i Ewert, A. (2006). Outdoor Education: Methods and Strategies. Leeds : Human Kinetics. Głowacki, W. (1972). Wspaniały świat żeglarstwa. Z dziejów żeglarstwa w Polsce i na świecie. Gdańsk : Wydawnictwo Morskie Gdańsk. Gończyński-Jussis. (2014). Wychowanie morskie w działalności i publicystyce Ligi Morskiej i Kolonialnej na przykładzie Lubelszczyzny. Meritum, s. 89-101. Górniewicz, J. H. (2001). Kategorie pedagogiczne. Odpowiedzialność, podmiotowość, samorealizacja, tolerancja, twórczość, wyobraźnia. Olsztyn : Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie. Górniewicz, J. H. (2007). Teoria wychowania: wybrane problemy. Olsztyn : Olsztyńska Szkoła Wyższa im. Józefa Rusieckiego. Janowski, A. (2007). Pedagogika praktyczna. Zarys problematyki, zdrowy rozsądek, wyniki badań. Warszawa : Fraszka Edukacyjna. Janowski, A. (2015). Harcerstwo wpisane w życiorys. Warszawa : Niezależne Wydawnictwo Harcerskie. Jasser, A. (2011-01-05). Wychowanie pod żaglami… Pobrano z lokalizacji Sail Training Association Poland . Jasser, A. (2012-04-28). Wypowiedź po otrzymaniu Krzyża Kawalerskiego w trakcie uroczystego Otwarcia Sezonu Żeglarskiego połączonego z obchodami 90-lecia Chojnickiego Klubu Żeglarskiego. Charzykowy. Kołodziej, A. i Kołodziej-Durnaś, A. (2017, vol. XXX). O rozumieniu, wdrażaniu i potrzebie wychowania morskiego. Wychowanie morskie w opiniach nauczycieli z województwa zachodniopomorskiego. Studia Maritima, s. 267-285. Kupisiewicz, C. (2010). Szkoła alternatywna – definicje, rodzaje, ocena, perspektywy rozwoju. W: Z. Melosik i B. Śliwerski, Edukacja alternatywna w XXI wieku (s. 17-26). Kraków : Oficyna Wydawnicza „Impuls”. Leśny, A. (2014). Pedagogika przygody – konteksty teoretyczne. W: A. Bąk, A. Leśny i E. Palamer-Kabacińska, Przygoda w edukacji, edukacja w przygodzie. Outdoor i adventure education w Polsce. (s. 12-49). Warszawa : Pracownia Nauki i Przygody. Leśny, A. (2016, 2/240). Sail training a wychowanie morskie. Kwartalnik Pedagogiczny, s. 134-159. Ludwig, S. (1966, 6). Istota i cele wychowania morskiego. Oświata Dorosłych. Ludwig, S. (1976). Wychowanie morskie w PRL. (Szkic raportu). Gdynia : Kongres Kultury Morskiej. Milerski, B. (2006). Pedagogika kultury. W: Z. Kwieciński i B. Śliwerski, Pedagogika. Podręcznik akademicki. Tom I. (s. 220-231). Warszawa : Wydawnictwo Naukowe PWN. Mokrzecki, L. (1977, 22/1). Kongres Kultury Morskiej w Gdyni. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, s. 196-197. Palamer-Kabacińska, E. (2012). Miejsce pedagogiki przyrody w naukach pedagogicznych. W: E. Palamer-Kabacińska i A. Leśny, Edukacja przygodą. Outdoor i Adventure Education w Polsce: teoria, przykłady, konteksty. (s. 12-33). Warszawa : Fundacja Pracownia Nauki i Przygody. Pilch, T. (2003). Grupa rówieśnicza jako środowisko wychowawcze. W: T. Pilch i I. Lepalczyk, Pedagogika społeczna (s. 174-186). Warszawa : Wydawnictwo Akademickie „Żak”. Pilch, T. (2003). Środowisko lokalne – struktura, funkcje, przemiany. W: T. Pilch i I. Lepalczyk, Pedagogika społeczna (s. 155-173). Warszawa : Wydawnictwo Akademickie „Żak”. Priest, S. (1990). The Semantic of Adventure Education. W: J. C. Miles i S. Priest, Adventure Education (s. 114). State College PA : Venture Publishing. Prouty, D., Panicucci, J. i Collinson, R. (2007). Adventure Education: Theory and Applications. Leeds : Human Kinetics. Romaniuk, M. W. (2015). Szkoła pod Żaglami a realizacja celów rozwojowych okresu adolescencji. W: Szymański, B. Przybylski, W kręgu współczesnych problemów edukacyjnych (s. 225-254). Warszawa : Wydawnictwo APS. Romaniuk, M. W. (2016). Wybrane projekty wychowania morskiego realizowane w Polsce. Szkice Humanistyczne, 1-2 (39), s. 139-149. Romaniuk, M. W. (2018). Mariusz Zaruski jako prekursor wychowania morskiego w Polsce. Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, 574(9), s. 3-13. Sadowska, A. (2002, nr 17). „Im dalej od brzegu – tym bliżej Boga”. Niedziela, s. 22. Suchodolski, B. (1960). Wychowanie dla przyszłości. Warszawa : Państwowe Wydawnictwo Naukowe. Suchodolski, B. (1970). Trzy pedagogiki. Warszawa : Nasza Księgarnia. Sydow, M. (1935). Program wychowania wodnego dla kół szkolnych LMK. Warszawa : Wydawnictwo Ligi Morskiej i Kolonjalnej. Śliwko, P. (1982). Wiatr od morza i wychowanie. W: P. Śliwko, Bolesławiecki model wychowania morskiego Szkoły Podstawowej Nr 8 im. Bojowników o Wolność i Demokrację wyróżnionej Złotą Odznaką „Zasłużony pracownik morza” (strony 5-23). Bolesławiec : Stowarzyszenie Działaczy Kultury Morskiej w Gdyni. Wiatrowski, Z. i Rachalska, W. (1978). Pedagogika pracy. Warszawa : Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne. Wróblewska, T. (1998). Wychowanie morskie i kształtowanie świadomości morskiej w szkołach powszechnych i średnich ogólnokształcących w II Rzeczypospolitej (1918-1939). Rocznik Gdański, s. 117-149. Zaruski, M. (1925). Żaglowym yachtem przez Bałtyk. Pierwsza podróż yachtu polskiego do Szwecji Warszawa : Wydawnictwo Yacht-Klubu Polski. Zaruski, M. (1927, 4). Znaczenie jachtingu morskiego dla Polski. Sport Wodny. Zaruski, M. (1929). Na pokładzie „Iskry”. Pierwsza podróż szkolnego żaglowego okrętu marynarki wojennej do Lipawy, Taggalahti, Hanko, Helsinek i Wisby. Z rysunkami autora. Warszawa : Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy. Zaruski, M. (1933). Na skrzydłach jachtów. Lwów – Warszawa : Książnica-Atlas S. A. Zaruski, M. (1933). Prawa i obowiązki kapitanów i sterników jachtowych. Regulamin służby na jachtach. Alarmy. Warszawa : Główna Księgarnia Wojskowa. Zaruski, M. (1935). Tymczasowy regulamin służby na szkuner-jachcie szkolnym Z. H. P. „Zawisza Czarny”. Warszawa : Główna Księgarnia Wojskowa. Zaruski, M. (1958). Wśród wichrów i fal. Warszawa : Wydawnictwo „Sport i turystyka”. ■ Miłosz Wawrzyniec Romaniuk 2020 Artykuł opublikowany jako: Romaniuk, Miłosz Wawrzyniec. „Wychowanie morskie i jego miejsce wśród koncepcji pedagogicznych”. W: Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze. Nr 5 (590), 2020. Warszawa : Wyd. Akademii Pedagogiki Specjalnej, 2020; s. 3-16. Dobór ilustracji, podział i układ tekstu, korekta: Kazimierz Robak / Miłosz W. Romaniuk: „Wychowanie morskie i jego miejsce wśród koncepcji pedagogicznych” ►► Odc. 1 (29 września 2021) 1. Rozumienie wychowania morskiego na przestrzeni lat ►► Odc. 2 (6 października 2021) 2. Koncepcje pedagogiczne a wychowanie morskie ►► Odc. 3 (13 października 2021) 3. Wychowanie morskie a różne rodzaje pedagogiki i wychowania ►► Odc. 4 (20 października 2021) 4. Czym jest wychowanie morskie? 5. Bibliografia Romaniuk, Miłosz Wawrzyniec. “Sail training and its place among pedagogical concepts” Abstract: In this article the author takes the concept of sail training and examines its theoretical framework and place among modern ideas of education, discussing attempts to define it over the last century. Based on the analysis of published materials as well as his own research and experience, he offers his own definition of sail training. Keywords: sail training, School Under Sails, Class Afloat, pedagogical concepts Romaniuk, Miłosz Wawrzyniec. “La educación marina y su aplicación a los conceptos pedagógicos” Resumen: El Dr. Miłosz Wawrzyniec Romaniuk, educador y navegante, aprovecha las travesías en los veleros para sus investigaciones y observaciones, que luego se publican en forma impresa. Aquí describe el concepto de „educación marina” a lo largo del último siglo y su lugar entre los conceptos pedagógicos contemporáneos. A partir del análisis de materiales, así como de su investigación y experiencia, el doctor Romaniuk propone su propia definición. Palabras clave: educación marina, escuela bajo velas, Class Afloat, conceptos pedagógicos [1] Romaniuk, 2015. [2] Romaniuk, 2016. Miłosz Wawrzyniec Romaniuk (ur. 1987) – pracownik naukowy Wydziału Nauk Pedagogicznych na Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie; tytuł doktorski uzyskał (2018) na podstawie dysertacji „Pedagogika na spotkaniu z żywiołem morza. O morskim wychowaniu ludzi nieprzeciętnych”. Kapitan jachtowy i motorowodny, instruktor żeglarstwa PZŻ, ratownik WOPR. Jako oficer wachtowy lub kapitan uczestniczył w rejsach z osobami z dysfunkcją wzroku (projekt „Zobaczyć Morze”) oraz młodzieżą szkolną (m. in. Szkoła Pod Żaglami Krzysztofa Baranowskiego; Gdańska Szkoła pod Żaglami) na żaglowcach Pogoria, Zawisza Czarny, Generał Zaruski, Kapitan Borchardt i mniejszych jachtach. Ma za sobą ponad 50 tys. Mm i blisko 12 tys. godz. żeglugi. Autor publikacji w czasopismach Kwartalnik Pedagogiczny, Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, Szkoła Specjalna, International Journal of Electronics and Telecommunications, Szkice Humanistyczne, Current and Future Perspectives on Teaching and Learning, Kultura i Edukacja. Na Str. Głównej: Uczennica Szkoły Pod Żaglami Krzysztofa Baranowskiego Fot. Anita Wietrzyńska (2015-08-31; 17:09; Morze Północne, ok. 20 Mm SSE od Lerwick) ► Periplus – powrót na Stronę Główną Placówki opiekuńczo-wychowawcze, nazywane wcześniej domami dziecka, ochronkami, sierocińcami, szpitalami, pełniły zawsze tę samą funkcję wobec dzieci, które z różnych powodów i przez różny okres nie mogły przebywać we własnych rodzinach. Zajmując się opieką i wychowaniem, instytucje te zmieniały się w zależności od sytuacji społecznej rodzin i dzieci, uznawania podmiotowości dziecka i zrozumienia specyfiki jego potrzeb, a także wraz ze zmianami polityki społecznej wobec rodzin. Zmiany te były i są dzisiaj pewnym odzwierciedleniem miejsca, jakie przyznawano dziecku w rodzinie i społeczeństwie, a także relacji między rodziną a instytucjami państwa w zakresie wychowania. W książce przedstawiono zarys historii tych placówek, charakterystykę ich mieszkańców oraz zadania pracowników wobec dzieci i rodzin. Spis treści:WstępPlacówki opiekuńcze dla dzieci – ciągłość i zmianaZ historii opieki nad dziećmi opuszczonymiPoczątki walki o prawa dzieciPrawo dziecka do opieki w okresie międzywojennymDomy dziecka po II wojnie światowejW systemie opieki nad dziećmi resortu oświaty i wychowania/edukacjiMiejsce i funkcje placówek opiekuńczo-wychowawczych po 1989 systemie pomocy społecznejPlacówki w systemie pieczy zastępczej Najlepiej pojęty interes dziecka i podmiotowość dzieckaWychowawca, zespół i organizacja pracyWychowawcaZespół – pracownik socjalny, opiekunka dziecięca, pedagog, psycholog, terapeuta, pielęgniarkaGrupaMiejsce – domKontakt z otoczeniemRodzice w placówceWolontariusze i sponsorzyProcedury i dokumentacjaSytuacje nadzwyczajneDzieci w placówkach opiekuńczo-wychowawczychPrzyczyny rozłąki z rodzinąZadania placówki wobec dzieciPrzyjęcie dzieckaAdaptacja do nowego domuPotrzeby i problemy dzieciWiekZdrowiePłećRodzeństwoMałoletnie matkiDzieci cudzoziemskieDynamika pobytu i ruch dzieci w placówkach opiekuńczo-wychowawczychUsamodzielnienie i start w dorosłe życiePowrotyZakończenieBibliografia dr hab. Grażyna Gajewska, prof. Uniwersytetu Zielonogórskiego: Recenzowana monografia w sposób znaczący uzupełnia braki w literaturze przedmiotu. Stanowi niesamowite, spersonalizowane połączenie refleksji naukowej z metodyczną i praktyczną. Jest w niej wyeksponowane podmiotowe ujmowanie spraw dziecka i roli opiekunów-wychowawców służących jego dobru w placówkach opiekuńczo-wychowawczych na przestrzeni kilkudziesięciu minionych lat. Maria Kolankiewicz pedagog, dr hab., profesor na Wydziale Pedagogicznym Uniwersytetu Warszawskiego, kierowniczka Katedry Pedagogiki Społecznej i Pedagogiki Specjalnej, wieloletnia dyrektorka warszawskiego Domu ks. Baudouina. Autorka prac na temat opieki nad dziećmi, pomocy dzieciom krzywdzonym i zaniedbywanym. Książki tego autora Abramowicz M., Strzałkowska A., Tobis T., Badanie ewaluacyjno-diagnostyczne. Sytuacja psychospołeczna i materialna usamodzielnionych wychowanków placówek opiekuńczo-wy-chowawczych, Gdańsk R., Bartkowski S., Wójcik R., Mieliśmy kilkaset sióstr i braci, Książka i Wiedza, Warszawa 1984. Andrzejewski M., Ewolucja pieczy zastępczej przez pryzmat nowych regulacji prawnych, „Teo-logia i Moralność” 2012, t. 7, nr 1. Andrzejewski M., Przeobrażenia pieczy zastępczej i przysposobienia w Polsce na przełomie XX i XXI wieku, [w:] Piecza zastępcza i przysposobienie w polskim systemie prawa, Łukasiewicz, R. Łukasiewicz (red.), Wyd. Adam Marszałek, Toruń 2019. Andrzejewski M., Rola sędziów rodzinnych w zreformowanym systemie opieki nad dziecmi [w:] M. Racław-Markowska, Pomoc dziecku i rodzinie w środowisku lokalnym, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa M., Sytuacja prawna wychowanka pieczy zastępczej, [w:] M. Andrzejewski, J. Zajączkowska-Burtowy, J. Gajda, Status osób małoletnich – piecza zastępcza, kontakty, przysposobienie, Instytut Nauk Prawnych PAN, Warszawa M., Dobro dziecka jako przedmiot troski społecznej, Nomos, Kraków M., Historia i organizacja sądów rodzinnych w Polsce, „Problemy opiekuńczo--wychowawcze” nr 1, 2007, s. 49– M., Zaniedbanie jako forma krzywdzenia dzieci i młodzieży, „Dziecko Krzyw-dzone. Teoria, Badania, Praktyka” 2019, nr 1(18). Assorodobraj N., Początki klasy robotniczej. Problem rąk roboczych w przemyśle polskim epoki stanisławowskiej, PWN, Warszawa Cz., Wychowanie dziecka opuszczonego w placówkach opiekuńczo-wychowawczych, Polska Składnica Pomocy Szkolnych, Warszawa M., Rozwój opieki nad dzieckiem w Polsce w latach 1918–1939, PWN, Warszawa 1978. Bejger H., Praca socjalna z rodzinami wychowanków domów dziecka, [w:] Opieka i wychowa-nie w rodzinie, Cz. Kępski (red.), UMCS Lublin 2003, s. 80– B., Rola więzi społeczno-emocjonalnej w kształtowaniu osobowości dziecka. Studium po-równawcze osobowości dzieci wychowywanych w państwowych domach dziecka i rodzi-nach, PWN, Warszawa | BibliografiaBielicka I., O chorobie sierocej, „Problemy Rodziny” 1965, nr 2(22).Borucka A., Ostaszewski K., Czynniki i procesy resilience wśród dzieci krzywdzonych, „Dziec-ko Krzywdzone” 2012, nr 3(40), s. 7– A., Ostaszewski K., Koncepcja resilience. Kluczowe pojęcia i wybrane zagadnienia, „Medycyna Wieku Rozwojowego”, tom XII, część I, s. 587– J., Au bon coeur des inconnus. Les enfants abandonnées de l’Antiquité à la Renaissance, nrf, Ed. Gallimard J., Przywiązanie, PWN, Warszawa P., Warzywoda-Kruszyńska W. (red.), Wczesne rodzicielstwo jako zagrożenie biedą i wykluczeniem społecznym, UŁ, FIIS, Łódź I., Dzieci wojenne, „Kuźnica”, Czeredrecka B., Trudna sytuacja wychowanków, „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze” 1999, nr M., Kęska A., Pląsek R., Dylematy pieczy zastępczej, Instytut Studiów Politycz-nych PAN, Warszawa K., Ogniska „Dziadka” Lisieckiego. „Przywrócić Dzieciństwo” Towarzystwo Przy-jaciół Dzieci Ulicy, Wyd. Digipol, Warszawa 2007. Domańska J., Przemiany organizacyjne domów dziecka w latach 1945–1989, „Zeszyty Na-ukowe Akademii Marynarki Wojennej” 2009, rok XLX, nr 3. Dowlasz G., Legenda domu przy ulicy Mącznej, Iskry, Warszawa organów administracji publicznej w sytuacji zagrożenia i odebrania dzieci rodzicom, NIK o wynikach kontroli, Warszawa abandonnée et societé en Europe XIV–XX siècle, Actes du colloque international, Università di Firenze, 1991. Falska M., Zrozumieć, porozumieć się, poznać. Materiały i źródła, wybór i oprac. M. Ciesiel-ska, B. Puszkin, t. 1, 2, Zakład Wychowawczy Nasz Dom, Warszawa (2021). Piecza zastępcza w pandemii w percepcji osób zaangażowanych w jej sprawowanie. „Horyzonty Wychowania” 20(53), s. 49– Warszawska, 1776 nr 14, B., Litość i szubienica. Dzieje nędzy i miłosierdzia, Czytelnik, Warszawa F., Zapiski do dziejów szpitalnictwa w dawnej Polsce, Warszawa R., Problemy jawności adopcji, [w:] Adopcja – teoria i praktyka, red K. Ostrowska, E. Milewska, CMPPP MEN, Warszawa U., Historia słabych. Reportaż i życie w dwudziestoleciu międzywojennym (1918–1939), Universitas, Kraków K., Gościniewicz M. (red.), Praca socjalna z młodzieżą opuszczającą placówki opie-kuńczo-wychowawcze i ich rodziną, „Nowa Praca Socjalna” 2014, nr 18. Golczyńska-Grondas A., Biografie dorosłych wychowanków domów dziecka – próba analizy socjologicznej, „Acta Universitatis Lodziensis, Folia Sociologica” 2012, nr 41. Golczyńska-Grondas A., Wychowało nas państwo. Rzecz o tożsamości dorosłych wychowan-ków placówek opiekuńczo-wychowawczych, Nomos, Kraków | 203Gutowska A., Tajemnica i jawność adopcji, [w:] W świecie dziecka osieroconego i rodziny adop-cyjnej, A. Kalus (red.), Wydział Teologiczny Uniwersytetu Opolskiego, Opole E., Adopcja po nowelizacji, „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze” 2000, nr E., Jadczak-Szumiło T., Głuszek M., Rozwój społeczno-moralny młodzieży z FAS i jego wybrane uwarunkowania – studium jakościowe, „Dziecko Krzywdzone. Teoria, Badania, Praktyka” 2021, nr 3(20), s. 125– R., „Lebensborn”, czyli źródło życia, Wyd. Śląsk, Katowice T., Rozwój mowy u dzieci z FAS, [w:] K. Kaczorowska-Bray, S. Milewski (red.), Wczesna interwencja logopedyczna, Harmonia Universalis, Gdańsk P., Prawo dziecka a do sądu, [w:] Konwencja o prawach dziecka. Wybór zagadnień, Stadniczeńko (red. nauk.), Biuro Rzecznika Praw Dziecka, Warszawa E. (red.), Dzieciństwo. Witraż bolesny, Katowice K., Wykorzystanie koncepcji profilaktyki pozytywnej w pracy opiekuńczo-wychowawczej domu dziecka, Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, 2021, nr T. (red.), Prawa Rodziny – Prawa w Rodzinie w świetle standardów międzynaro-dowych. Zbiór Dokumentów, Toruń 1999. Jaźwińska Z., Placówki opiekuńczo-wychowawcze w systemie pomocy społecznej, „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze” 2000, nr K., Program wychowawczy Towarzystwa Gniazd Sierocych na tle ogólnej działalności Towarzystwa za czas pierwszych 10 lat pracy, Warszawa W., „Na przekór przeciwnościom losu”. Jak wzmacniać rezyliencję dzieci z rodzin z proble-mem alkoholowym, „Chowanna” 2009, nr 1(34). Junik W., Teoretyczne i empiryczne podstawy wzmacniania rezyliencji (resilience) u dzieci z ro-dzin z problemem alkoholowym, „Dziecko krzywdzone” 2012, nr 3(40), s. 27– M., Rudzińska E., Opieka społeczna w liczbach (Zakłady opiekuńcze – zamknięte dla dzieci i młodzieży), „Praca i Opieka Społeczna” 1933, nr 4, s. 372– A., Odnalezieni. Prawdziwe historie adoptowanych, Wydawnictwo Literackie, Kraków H., Sens i istota pracy socjalnej, [w:] Praca socjalna. 30 wykładów, K. Frysztacki (red.), WN PWN, Warszawa 2019. Kelm A., Domy młodzieży. Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t. 1, Wydawnictwo Aka-demickie Żak, Warszawa 2003, s. 764– A., Formy opieki nad dzieckiem w Polsce Ludowej, Wydawnictwa Szkolne i Pedago-giczne, Warszawa A., Odzyskane domy rodzinne, Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa E., Stulecie dziecka, tłum. Izabela Moszczeńska, Fundacja Nowocze-sna Polska, s. Cz., Idea miłosierdzia a dobroczynność i opieka, Wydawnictwo UMCS, Lublin | BibliografiaKolankiewicz M. (red.), Zagrożone dzieciństwo. Rodzinne i instytucjonalne formy pomocy, WSiP, Warszawa M., Porzuceni i powierzeni trosce. Dom Małych Dzieci ks. Baudouina, Wy-dawnictwo Śląsk, Katowice M., Dzieci cudzoziemskie bez opieki, „Dziecko Krzywdzone” 2005, nr 3, s. 69– M. Zmiany funkcji rodzin zastępczych, „Kwartalnik Pedagogiczny” 2012, nr 3(225), s. 9– M., Placówki wsparcia dziennego – ich formy i znaczenie, „Praca Socjalna” 2019, nr 6, s. 44– M., Zasady systemu pieczy zastępczej – dylematy praktyki, „Problemy Opiekuń-czo-Wychowawcze” 2020, nr 8, s. 29– M., Iwański J., Wekselberg V., Raport, Proces usamodzielnienia wychowanków pieczy zastępczej w Warszawie w latach 2012–2019, Wydział Pedagogiczny UW, Funda-cja Robinson Crusoe, Warszawa M., Poznać swoją historię – spotkania z adoptowanymi w domu dziecka, „Dziec-ko Krzywdzone. Teoria, Badania, Praktyka” 2021, nr 20(4), s. 12– M., Schronienie. Historia Domu Małych Dzieci ks. Baudouina, Wydaw-nictwo KR, Warszawa 1997. Kolankiewicz M., Zapiski o instytucjonalnej opiece nad dziećmi, „Dziecko Krzywdzone” 2006, nr 4, s. 1–30. Kołodziejczak L., Emocje dziecka w instytucjonalnej pieczy zastępczej, „Przegląd Pedagogicz-ny” 2016, nr 2, s. 195–203. Kołodziejczak L., Reaktywne zaburzenia więzi (RAD) u dzieci przebywających w placówkach opiekuńczo-wychowawczych, „Wychowanie w Rodzinie” 2016, t. XIII, nr 1, s. 469–485. Korczak J., Jak kochać dziecko. Momenty wychowawcze. Prawo dziecka do szacunku, Dzieła tom 7, S. Wołoszyn (red.), Wyd. Latona, Warszawa 1993. Korzeniewska A., Prawo rodzinne w Kodeksie Napoleona, Studia Warmińskie XXXIX, 2002, (dostęp: S., Sieroctwo społeczne: psychologiczna analiza zaburzeń w zachowaniu się wychowan-ków domów dziecka, PWN, Warszawa1986. Krajewska B., Zasady pieczy zastępczej jako podstawy funkcjonowania jej systemu. Katalog, charakterystyka i znaczenie, „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze 2020, nr J., Skrzydło anioła. Historia tajnego ośrodka dla koreańskich dzieci, Świat Książki, Warszawa I., Dobro dziecka a dobro rodziny – koncepcje obecne w dyskursie nad problemami zaniedbywania dzieci, [w:] W. Warzywoda-Kruszyńska, Bieda, zaniedbanie, wyklucze-nie społeczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź A. (red.) Z opieki zastępczej w dorosłe życie. Założenia a rzeczywistość. Instytut Spraw Publicznych, Warszawa M., Opis modelu usamodzielnienia, [w:] Z opieki w dorosłość. Model usamodzielnie-nia, Towarzystwo Psychoprofilaktyczne, Warszawa | 205Lipkowski O., Zadanie najpilniejsze, „Dom Dziecka” 1957, nr A., Tajemnica adopcji, „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze” 1996, nr Tajemnica adopcji wobec rodzeństwa biologicznego osoby adoptowanej, [w:] Piecza zastępcza i przysposobienie w polskim systemie prawa, Łukasiewicz, Rafał Łukasiewicz (red.), Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń P., Dzieci niemieckie w Polsce po 1945 r., „Dzieje Najnowsze” 1999, r. XXXI, s. 125– K., Bariery w zaspokajaniu potrzeb dzieci krzywdzonych. Perspektywa profesjonali-stów, „Dziecko Krzywdzone. Teoria, Badania, Praktyka” 2021, nr 3(20), s. 73– rocznik statystyczny, GUS, Warszawa B., Losy życiowe usamodzielnionych wychowanków, „Problemy Opiekuńczo-Wy-chowawcze” 1994, nr 2, s. 19– K., Klauzula dobra dziecka w Konwencji o prawach dziecka i prawie polskim (wy-brane problemy), „Acta Universitatis Lodziensis, Folia Iuridica” 2016, nr I., Moja praca w domu dziecka, wyd. 3, PZWS, Warszawa M. (red.), Standardy ochrony prawa dziecka, Biuro Rzecznika Prawa Dziecka, Warszawa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych. ICD-10. Rewi-zja dziesiąta, t. 1, Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia, M., Poszukiwanie korzeni przez dorosłe osoby adoptowane, praca magisterska na-pisana pod kierunkiem Marii Kolankiewicz, Wydział Pedagogiczny Uniwersytetu Warszawskiego, z niepełnosprawnością psychiczną i intelektualną w miejscach izolacji RAPORT KMPT, Rzecznik Praw Obywatelskich, Warszawa Funkcjonowanie placówek opiekuńczo-wychowawczych oraz ich współdzia łanie z innymi instytucjami na rzecz powrotu dzieci do wychowania w rodzinie, Warszawa Funkcjonowanie placówek wsparcia dziennego dla dzieci. Informacja o wynikach kontroli, Warszawa Informacja o wynikach kontroli Opieka w pogotowiach opiekuńczych i rodzinnych, Depar-tament Pracy Spraw Społecznych i Rodziny, Warszawa N., Wsparcie społeczne a poczucie jakości życia nastolatków – wychowanków domów dziecka, „Pedagogika Rodziny” 2015, nr 4(5).Olechnowicz H., Choroba szpitalna (hospitalizm) u małego dziecka, „Pediatria Polska” 1957, nr Komitet Praw Dziecka (2009), Uwaga ogólna nr 12 (2009) dotycząca prawa dziec-ka do bycia wysłuchanym, UN Doc. CRC/C/GC/12, 20 lipca 2009 r., pkt 97 za: Podręcznik prawa europejskiego dotyczącego praw dziecka, Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej (FRA) i Rada Europy, Zgromadzenie Ogólne, Wytyczne ONZ dotyczące dzieci objętych opieką zastęp-czą, 24 lutego 2010 r., A/RES/64/142, pkt 21 za: Podręcznik prawa europejskiego 206 | Bibliografiadotyczącego praw dziecka, Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej (FRA) i Rada Europy, K., Zachowania ryzykowne młodzieży w perspektywie mechanizmów resilince, Instytut Psychologii i Neurologii, Warszawa I., Odzyskać dziecko, Fundacja Korale, Warszawa S., Wychowanie w placówkach, „Dom Dziecka” 1958, nr M., Losy sierot narodowości niemieckiej z terenu Warmii i Mazur po zakończeniu II wojny światowej, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 2005, nr 3, s. 349– Z., Warszawski Dom Podrzutków 1732–1901, „Rocznik Warszawski” 1975, t. prawa europejskiego dotyczącego praw dziecka, Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej (FRA) i Rada Europy, 2019. Polityka społeczna Państwa polskiego 1918–1935, Ministerstwo Opieki Społecznej, Warsza-wa dla swych dzieci 1918–1927, akcja opiekuńcza, MPiOS, Warszawa społeczna i opieka nad dzieckiem i rodziną 2020 r., GUS, Warszawa społeczna i opieka nad dzieckiem i rodziną 2019, GUS, Warszawa legitimationis pupillorum in hospitali pro infantibus erecto reperabilium, Przywilej uznania sierot ze szpitala podrzutków za dzieci zrodzone z prawego łoża, August III rex, 12 grudnia 1746, Metryka koronna sygn. 208 f 22v–23v, ustawy dla Szpitala Generalnego 1758, Zbiór Korotyńskich sygn. X 315, Archiwum A., Praktyka sądowa w zakresie realizacji zasady tymczasowości pieczy zastępczej – raport z badań, Instytut Wymiaru Sprawiedliwości, Warszawa praw wychowanków placówek opieki całodobowej (wyniki wizyt Rzecznika Praw Obywatelskich w placówkach opiekuńczo-wychowawczych i resocjalizacyj-nych w latach 1994–1999), Biuletyn RPO materiały, nr 41, Warszawa M., Rozwój psychiczny w pierwszym roku życia w przekroju trzech środowisk, „Psychologia Wychowawcza” 1960, nr M., Zinstrumentalizowane rodzicielstwo. Rodziny zastępcze – między usługą a odruchem serca. Perspektywa socjologiczna, Akapit, Toruń 2017. Racław-Markowska M., Pomoc dziecku i rodzinie w środowisku lokalnym, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa M., Kompensacja sieroctwa w Domu Dziecka dla Małych Dzieci – na przykładzie Domowego Przedszkola, Pedagog Społeczny. Teoria i Praktyka, Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, 2016, s. 125–138. Raport MRPiPS Wsparcie rodziny i piecza zastępcza, NRR, Warszawa 25 listopada z oceny realizacji Ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, wyniki ana-liz i badań ilościowych i jakościowych, Koalicja na rzecz rodzinnej opieki zastępczej, Warszawa | 207Rozpoznawanie spektrum płodowych zaburzeń alkoholowych. Zalecenia opracowane przez inter-dyscyplinarny zespół polskich ekspertów, „Medycyna Praktyczna – Pediatria” 2020, nr 1, wydanie specjalne, Adam Bodnar, List do p. Marleny Maląg Minister Rodziny, Pracy i Polityki społecznej, 16 marca 2021, M. (2020). Funkcjonowanie placówek opiekuńczo-wychowawczych w czasie pan-demii. „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze” 10, s. 67– M., Maternal Deprivation Reassessed, Penguin Modern Psychology, Foss, M., Polityka rodzinna: cele, wartości, rozwiązania, „Studia BAS” 2016, nr 1(45), s. 55– M., Rezolucja Nr (77)33 w sprawie umieszczania dzieci poza rodziną a stan prawny obowiązujący w Polsce, s. 169, [w:] Standardy prawne Rady Europy. Tekst i komentarze, t. 1, Prawo rodzinne, M. Safjan (red. nauk.), Warszawa 1994. Sajkowska M., Stygmat instytucji, Społeczne postrzeganie wychowanków domów dziecka, ISNS UW, Warszawa M., Wiktymizacja wychowanków domów dziecka – raport z badań, „Dziecko Krzywdzone” 2006, nr W., Praca w zakładach opiekuńczo-wychowawczych w okresie 1918–1939, PZWS, Warsza-wa 1964. Schaffer Psychologia dziecka, WN PWN, Warszawa E., Analiza orzecznictwa sądów rodzinnych w kształtowaniu systemu opieki nad dzieć-mi, [w:] Opieka zastępcza nad dziećmi i młodzieżą – od form instytucjonalnych do rodzin-nych, M. Racław-Markowska, S. Legat (red.), Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2004, s. 65– J., Odbieranie dzieci rodzicom na podstawie art. 12a ustawy z 29 lipca 2005 r. o przeciw-działaniu przemocy w rodzinie, Instytut Wymiaru Sprawiedliwości, Prawo w działa-niu. Sprawy cywilne, 24/2015, s. 263– H., Rozwój i wychowanie małego dziecka, Nasza Księgarnia, Warszawa 1963. Spitz R. A., Hospitalism: a follow-up report, “Psychoanalytic Study of the Child” 1946, nr 2(1), s. 113– roczne Domu Baudouina, 1928–1939, rękopisy, Archiwum Domu Prawo dziecka do wychowania w rodzinie, [w:] Konwencja o prawach dziec-ka. Wybór zagadnień, Stadniczeńko (red. nauk.), Biuro Rzecznika Praw Dziecka, Warszawa E., Grupa „Ucho” – program opieki nad małoletnimi cudzoziemcami ubiegającymi się o status uchodźcy przy Domu Dziecka nr 11 W Warszawie, „Dziecko Krzywdzone” 2005, nr 3, s. 113– W., Dobro dziecka w aspekcie sprawowanej nad nim władzy rodzicielskiej, „Stu-dia nad Rodziną, UKSW” 2000, nr 1(6).Stojanowska W., Rekomendacja nr (84) 4 w sprawie odpowiedzialności rodzicielskiej a stan prawny obowiązujący w Polsce, [w:] Standardy prawne Rady Europy. Tekst i komentarze, t. 1, Prawo rodzinne, M. Safjan (red. nauk.), Warszawa | BibliografiaStolarczyk P., Przyczyny pozbawienia władzy rodzicielskiej w świetle badań własnych, „Pro-bacja” 2017, nr 3 s. 19– D., Nowe życie. Jak Polacy pomagali uchodźcom z Grecji, WAB, Warszawa M., Dzieci porzucone w Szpitalu św. Ducha w Rzymie w XVIII wieku, Wyd. Towa-rzystwo Naukowe KUL, Lublin R., Interwencja rodzinna i piecza zastępcza – pomiędzy mediami, polityką i dowo-dami (wersja J. (red.), Raport o stanie oświaty w PRL, Warszawa W., Zasady organizacji opieki nad dziećmi, MZPiOS, Warszawa J., Dzieci „odbierane” rodzicom – przyczyny umieszczania dzieci w pieczy zastęp-czej, „Analizy BAS” 2016, nr 5. Szymborska A., Sieroctwo społeczne, WP, Warszawa Ch., Dzieci i młodzież ze zdezorganizowanym stylem przywiązania. Podejście menta-lizowania w empatycznej opiece opartej na przywiązaniu i traumie, tłum., A. Sawicka--Chrapkowicz, GWP, Sopot M., Status prawny dzieci nieślubnych na ziemiach polskich w dobie zaborów w świetle Kodeksu Cywilnego Napoleona, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2014, t. LXVI, z. 1, s. 383– W., Dzieci syberyjskie. Sytuacja polskich dzieci repatriowanych z Syberii i Mandżurii w la-tach 1919–1923, Uniwersytet Warszawski, Wydział Pedagogiczny, Warszawa i przepisy szczególne administracji miejscowej szpitalów i ich funduszów z 1817, Akta ogólne szpitalów i ich funduszów, Wdział Policyjny, Komisja Województwa Mazowiec-kiego, zespół 227, sygn. 10065, A., Hamułka J., Brenk M., Ocena sposobu żywienia dzieci i młodzieży z wybra-nego domu dziecka, „Roczniki PZH” 2010, nr 2(61), s. 183– K., Zjawisko (przed)wczesnego rodzicielstwa, [w:] Z. Izdebski, T. Niemiec, K. Wąż, (Zbyt) młodzi rodzice, Wydawnictwo TRIO, Warszawa L., Przystosowanie do życia pełnoletnich wychowanków rodzinnej i instytucjonalnej pieczy zastępczej po jej opuszczeniu, „Humanistyczne Zeszyty Naukowe – Prawa Czło-wieka” 2016, nr 19, s. 299– S., Słowo do dzieci i wychowawców, wybór i oprac. B. Puszkin, M. Ciesielska, Korczakianum, Warszawa J., Problem ucieczek dzieci w systemie opieki zastępczej, „Dziecko Krzywdzone. Teoria, Badania, Praktyka” 2014, nr 2(13). Wojtyniak J., Radlińska H., Sieroctwo. Zasięg i wyrównywanie, Polski Instytut Służby Spo-łecznej, Łódź 1946. Zamelski P., Prawo do ochrony życia prywatnego, [w:] Konwencja o prawach dziecka. Wybór zagadnień, Stadniczeńko (red. nauk.), Biuro Rzecznika Praw Dziecka, Warszawa 2015, s. 130– Z., Kilka uwag o naszym systemie wychowawczym, „Dom Dziecka” 1958, nr | 209Zbyszewska Z., Organizacja i wychowanie w domu dziecka, Państwowy Instytut Higieny Psychicznej, Warszawa J., The Best Interest od the Child Principle: Literal Analysis and Function, [za:] I. Kudlińska, Dobro dziecka a dobro rodziny – koncepcje obecne w dyskursie nad pro-blemami zaniedbywania dzieci, [w:] W. Warzywoda-Kruszyńska, Bieda, zaniedbanie, wykluczenie społeczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2012. Źródła internetoweDom dziecka Bartoszyce (dostęp: A., Żydowskie domy dziecka po wojnie, (dostęp: (dostęp: 16 maja 2021). (dostęp: sekretarza stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej – z upoważnie-nia ministra – na interpelację nr 6494 w sprawie procederu wysyłania do szpitali psychiatrycznych dzieci z domów dziecka, Warszawa, zastępcza dla dzieci z rodzin w kryzysie, webinarium RPO, 8 kwietnia 2021, (dostęp: Europy Komitet Ministrów, Zalecenie Rec(2005)5 Komitetu Ministrów dla państw członkowskich w sprawie praw dzieci przebywających w placówkach opiekuń-czo-wychowawczych (Przyjęte przez Komitet Ministrów w dniu 16 marca 2005 r. na 919. posiedzeniu Zastępców Ministrów) Akty prawneKodeks Napoleona z przypisami. Ksiąg trzy, Warszawa 1810. Ustawa z dnia 13/26 maja 1913 r. o zastosowaniu do Królestwa Polskiego zasad zdania Rady Państwa z dnia 3 czerwca 1902 r. o polepszeniu losu dzieci z dnia 17 marca 1921 r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej ( 44, poz. 267).Ustawa z dnia 16 sierpnia 1923 r. o opiece społecznej ( 1923. Nr 72, poz. 926).Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 kwietnia 1927 r. o nadzorze i kontroli nad działalnością instytucji opiekuńczych (Dz. U. 1927. Nr 40, poz. 354).210 | BibliografiaRozporządzenie Ministra Pracy i Opieki Społecznej z dnia 23 listopada 1927 r. o spra-wozdaniach z działalności i rachunkowości instytucyj opiekuńczych ( 1928. Nr 2, poz. 13).Rozporządzenie Prezydenta RP z dnia 6 marca 1928 r. o opiekunach społecznych i komi-sjach opieki społecznej ( R. P. 1928. Nr 29, poz. 267). Ustawa z dnia 13 lipca 1939 r. o ułatwieniu przysposobienia małoletnich ( RP 1939. Nr 63, poz. 416).Dekret z dnia 22 stycznia 1946 r. − Prawo rodzinne ( z 1946 r. Nr 6, poz. 52).Dekret z dnia 22 stycznia 1946 r. − Przepisy wprowadzające prawo rodzinne ( z dnia 7 kwietnia 1949 r. o przekazaniu Ministrowi Oświaty zakresu działań Ministra Pracy i Opieki Społecznej w przedmiocie opieki społecznej nad dziećmi i młodzieżą. ( RP 1949 r. Nr 25, poz. 175).Ustawa z dnia 4 lutego 1950 r. o przekazaniu Ministrowi Zdrowia zakresu działań Mini-stra Pracy i Opieki Społecznej nad dziećmi do lat trzech oraz nad kobietami ciężar-nymi i karmiącymi ( RP 1950 r. Nr 6, poz. 49).Ustawa z dnia 15 lipca 1961 r. o rozwoju systemu oświaty i wychowania ( 1961. Nr 32, poz. 160).Rozporządzenie Ministra Oświaty z dnia 12 kwietnia 1962 r. w sprawie kwalifikacji nauczycieli i wychowawców szkół i innych placówek oświatowo-wychowawczych i opiekuńczo-wychowawczych podległych Ministrowi Oświaty ( 1962. Nr 30, poz. 141). Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy ( 1964. Nr 9, poz. 59 ze zm.).Rezolucja (77) 33 w sprawie umieszczania dzieci w placówkach opiekuńczo-wychowaw-czych, Komitet Ministrów Rady Europy 3 listopada 1977 r. Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich ( 1982. Nr 35, poz. 228 ze zm.).Konwencja o prawach dziecka, przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjedno-czonych dnia 20 listopada 1989 r. ( 1991. Nr 120, poz. 526).Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 lutego 1993 r. w sprawie zasad i trybu prze-kształcenia domów małych dzieci w placówki opiekuńczo-wychowawcze ( 1993. Nr 10, poz. 47).Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 lutego 1994 r. w sprawie rodza-jów, organizacji i zasad działanie publicznych placówek opiekuńczo-wychowaw-czych i resocjalizacyjnych ( 1994. Nr 41, poz. 156). Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej ( 1997. Nr 78, poz. 483).Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. o zmianie niektórych ustaw określających kompetencje organów administracji publicznej w związku z reformą ustrojową państwa ( 1998. Nr 106, poz. 668).Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 lipca 2020 r. w spra-wie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy ( 2020, poz. 1359).Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 września 2000 r. w sprawie placówek opiekuńczo-wychowawczych ( 2000. Nr 80, poz. 900).Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terenie Rzeczy-pospolitej Polskiej ( 128, poz. 1176 z późn. zm.).Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej ( 2004. Nr 64, poz. 593).Dyrektywa Rady WE 2004/81/WE z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie dokumentu pobytowego wydawanego obywatelom państw trzecich, którzy są ofiarami handlu ludźmi lub wcześniej byli przedmiotem działań ułatwiających nielegalną imigrację, którzy współpracują z właściwymi organami (Dz. Urz. UE L 261 z Ministra Polityki Społecznej z dnia 14 lutego 2005 r. w sprawie placówek opiekuńczo-wychowawczych ( 2005. Nr 37, poz. 331). Rada Europy Zalecenie /2005/5 Komitetu Ministrów dla państw członkowskich w sprawie przebywania dzieci w placówkach opiekuńczo-wychowawczych z dnia z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie ( 180, poz. 1493 ze zm.).Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 października 2007 r. w sprawie placówek opiekuńczo-wychowawczych ( 2007. Nr 201, poz. 1455).European Convention on the Adoption of Children (Revised) (CETS No. 202). Strasbo-urg, z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej ( 2011. Nr 149, poz. 887 z późn. zm.).Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 22 grudnia 2011 r. w sprawie instytucjonalnej pieczy zastępczej (Dz. U. 2011. Nr 292–17050 – poz. 1720).Oświadczenie Rządowe z dnia 27 marca 2013 r. w sprawie zmiany zakresu obowiązy-wania Konwencji o prawach dziecka, przyjętej dnia 20 listopada 1989 r. w Nowym Jorku ( Rady UE 2019/1111 z dnia r. w sprawie jurysdykcji, uzna-wania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich i w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej oraz w sprawie uprowadzenia dziecka zagranicę (Dz. UE. 178 z Zalecenia dla instytucji szeroko rozumianej pieczy zastępczej i ośrodków wychowaw-czych dotyczące możliwości zapobiegania szerzeniu się koronawirusa, r. opracowane przez Państwową Inspekcję Sanitarną, w konsultacji z Ministerstwem Zdrowia, Ministerstwem Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej i Rzecznikiem Praw Dziecka.